KUJAWSKIE  HISTORIE

Kolejne spotkanie z historią Kujaw. Tym razem postaram się Państwa zainteresować opowieścią o Radziejowie i okolicy. Chciałbym zwrócić waszą uwagę na obiekty, które już prawie zniknęły z dzisiejszego krajobrazu, a kiedyś były tak charakterystycznym jego elementem, że nadawano im jakże ciekawe i wiele mówiące nazwy. Cóż to za obiekty? Otóż są to śródpolne bagna, stawy, stawiki, bajorka, zastoiska i cieki wodne. Obecnie rolnicy często zwracają uwagę na suszę, dawniej właśnie wyżej wymienione elementy krajobrazu były magazynami wody, regulując w czasie suszy stosunki wodne. Zapewniały po prostu wodę w tym trudnym czasie, tworząc ekosystemy terenów podmokłych i pól uprawnych. Dzisiaj prawie wszystkie zniknęły z krajobrazu, zostały zmeliorowane, zaorane i nie pełnią już ważnych funkcji przyrodniczych i gospodarczych. Prawie 200 lat temu, ale także dużo wcześniej,  były charakterystycznymi elementami pejzażu Kujaw, punktami odniesienia, więc nadawano im nazwy, które często niosły ze sobą ciekawe, dzisiaj już zapomniane historie. Prezentuję Państwu fragmenty mapy z 1838r.,  - oto niektóre z nich. Wszystkie znajdowały się nie dalej jak kilka kilometrów od Radziejowa. W pobliżu Starego Radziejowa były to: Piiawniki, Babie błoto, Hapoukowaty dół i Grochowki, Kępiaty dół, Stoiączka duża,  Stoiączka mała, Czubaki. Niedaleko Radziejowa: Syrowy dół.  Pod wsią Czołówek znajdowało się Wielkie błoto, a pod Bronisławiem  widzimy Robakówiec, natomiast koło Opatowic, duży, podmokły teren, oznaczony jako Błoto. Wymieniłem tylko niektóre, spośród wielu takich obiektów, zaznaczonych na starych mapach.

Radziejów kilkaset lat temu, czyli w okresie średniowiecza, czy też czasach nowożytnych, był miasteczkiem (rynek i kilkanaście przyległych do niego uliczek) położonym na górce, która to górka prawie ze wszystkich stron była otoczona, bagnami, terenami podmokłymi, rozlewiskami, ciekami wodnymi a także jeziorem -  tak, tak, koło Radziejowa było dawniej jezioro. Gdzie możemy je umiejscowić? Otóż wystarczy popatrzeć na ukształtowanie terenu i zauważymy, że jezioro prawdopodobnie ciągnęło się mniej więcej od dzisiejszych działek w Radziejowie, przez Plebankę, okolice Opatowic aż do Starego Radziejowa a nawet dalej. Na starych mapach widać, że właśnie w tych miejscach było obniżenie terenu i rozległe obszary podmokłe, czasami tylko przerywane wyższymi partiami terenu. Relację o jeziorze znajdującym się pod Radziejowem odszukamy u  Jana Długosza, który w XV wieku, w dziesiątej księdze dzieła historycznego pt. „Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego” napisał, że król Władysław Jagiełło we wrześniu 1409 roku, ciągnąc z wielkim wojskiem ze wszystkich ziem Królestwa Polskiego, w kierunku Bydgoszczy, aby m.in.  odbić ja z rąk Krzyżaków, zatrzymał się, obozując „nad jeziorem w pobliżu Radziejowa i tam ustawia wojsko według chorągwi”.

Dawniej bagna i rozlewiska, ciągnęły się także od dzisiejszego Zespoły Szkół Mechanicznych aż do Twojego Marketu, staw przy restauracji Arkadia to też nie jest przypadek. Teren, na którym  powstał market Bricomarche i galeria handlowa to obszar, na którym także było bagno, ciągnęło się ono dalej  w kierunku terenu gdzie co środę odbywa się targ - jeszcze w XIX wieku część tych gruntów była podmokła i rosło tam sporo trzciny. Dalej bagno wśród pól za obecnym placem targowym stawało się coraz większe i przechodziło w duży obszar podmokły, który kilkaset lat temu był jeziorem - czyli teren dzisiejszych działek, stawu za działkami, łąk i dalej w kierunku Starego Radziejowa, tak jak to wcześniej Państwu opisałem.  

 
Tekst: Krzysztof Wątrobicz – bibliotekarz, historyk, poszukiwacz i regionalista.
Mapę z 1838r., z której pochodzą prezentowane fragmenty,  Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna im. Franciszka Becińskiego w Radziejowie zakupiła z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie.